Page 41 - Vakantiekriebels & Vrije Tijd 88

De kapper bouwt een bootje
Wat hebben zeilbootjes van het type BM, Zestienkwadraat, Valk en Vrijheid met elkaar gemeen? Wel, ze worden allemaal gebouwd naar een uitvinding van Hendrik Bulthuis uit het Friese Bergum. Een ingenieur? Nee, Hendrik was in het dagelijks leven gewoon... kapper.
Streekverhaal
41
Zoiets spreekt altijd tot de verbeelding. Een dorpskapper die nu eens niet beroemd werd door een nieuwe haarstijl, maar gewoon meedeed aan een prijsvraag wie het leukste nieuwe zeilbootje bedacht. We schrijven 1931,
en de eisen voor het ontwerp waren simpel: de boot moest eenvoudig gebouwd kunnen worden en iedereen moest er zonder al te veel zeilkennis mee weg kunnen varen. Hendrik Bulthuis legde zijn schaar en scheerkwast even aan de kant, ontwierp een bootje met
16 m2 zeiloppervlak en... won! De zestienkwadraat was geboren.
Bergumermeer
De zestienkwadraat is nog steeds een van de populairste Nederlandse zeilboten. Twaalf vierkante meter grootzeil en
een fok van vier maakt samen zestien vierkante meter zeildoek. Na 1931 is
het ontwerp diverse keren aangepast, maar het principe bleef gelijk. En daarmee komen we bij de vondst die Bulthuis al eens bij een eerder ontwerp
had toegepast. De romp is namelijk opgebouwd uit lange smalle latten, die gemakkelijk rond een aantal spanten konden worden gebogen. Zo kon het schip simpel vloeiende lijnen krijgen. Zou onze kapper op dat idee zijn gekomen toen hij een klant rond zijn kin aan
het scheren was? Zelf hield hij het er
op dat de regenton en het biervat zijn inspiratiebronnen waren. Ook lattenbouw, en die zijn toch ook waterdicht? Feit is dat hij dit bouwprincipe al drie jaar eerder bedacht. Bij een iets kleiner bootje, met 12 m2 zeiloppervlak. De twaalfkwadraat? Nee, iedereen kent het scheepje bij zijn echte naam: BM, genoemd naar de plas die bij Bulthuis voor de deur lag - het Bergumermeer.
Met hout
Tegenwoordig kunnen we met polyester veel gemakkelijker mallen voor scheepsrompen maken. Dat materiaal is ook simpeler in onderhoud. Op dezelfde maatvoering van de zestienkwadraat
is zo de Valk ontstaan. Op elke plas
liggen zulke scheepjes voor les en verhuur, want ze zeilen eenvoudig en kunnen tegen een stootje. Toch zijn er nog steeds zeilscholen die de houten zestienkwadraat in ere houden. En de wedstrijden worden natuurlijk ook ‘met hout’ gevaren, vaak met meer dan zestig deelnemers.
Brons
Kapper Bulthuis heeft niet lang van zijn roem kunnen genieten. In 1946 was hij
er nog wel bij toen de Vrijheidsklasse werd geïntroduceerd, die in feite een aangepaste BM was. Het zeilteken was natuurlijk de ‘V’. De registratienummers van dit sierlijke scheepje begonnen echter met V3, want zo kort na de oorlog wilde immers niemand een zeil met V1 of V2 erop. Hendrik Bulthuis overleed in 1948. Maar hij leeft voort in brons aan de plas in zijn eigen Bergum. Eigenlijk hoort bij elke kapper een kopie van dat beeldje voor de spiegel te staan.
Tekst en foto’s: Kees Bregman